Вам варта гэта ўбачыць

На ўскрайку вёскі Мілавіды, на шашы Івацэвічы – Слуцк знаходзіцца паштовая станцыя. Пабудавана яна была ў 1843 г. Станцыя амаль што захавала свой колішні выгляд. Пабудавана яна з цэглы па тыповаму праекту дарожнага будаўніцтва ў стылі класіцызму з элементамі готыкі ва ўпрыгожванні. Уведзена ў эксплуатацыю ў 1851 г. Тры цагляных будынка (станцыйны дом у цэнтры і гаспадарчыя пабудовы па краях) ствараюць сіметрычную франтальную кампазіцыю. Цэнтральны будынак выходзіць на дарогу галоўным фасадам, службовыя – тарцамі. У будынку станцыйнага дома знаходзілася памяшканне для гасцей, кухня, пакой назіральніка.

У час паўстання К.Каліноўскага (1863-1864 гг.) на Мілавідскай паштовай станцыі размяшчаўся адзін з паўстанскіх аддзелаў. Паштовая станцыя была апісана вядомым этнографам Паўлам Шпілеўскім, які праязджаў па Варшаўскім тракце і пакінуў успаміны ў сваёй кнізе “Падарожжа па Палессю і беларускаму краю”.

Зараз паштовая станцыя выкарыстоўваецца як рамонтна – дарожная ўстанова.

У цэнтры вёскі Мілавіды знаходзіцца помнік, ён быў усталяваны на брацкай магіле савецкіх салдат і партызан загінуўшых у гады Вялікай Айчыннай вайны на тэрыторыі Мілавідскага сельскага савета. Каля 100 воінаў Чырвонай Арміі загінула пры вызваленні нашай мясцовасці. У маі 1957 г. рэшткі загінуўшых воінаў і партызан былі пераведзены ў вёску Мілавіды і пахаваны ў адной брацкай магіле. 9 мая 1957 г. у 12-ю гадавіну перамогі быў адкрыты помнік. У жніўні 1988 г. помнік быў заменены. Сродкі на стварэнне  помнікаў былі выдзелены калгасам імя Дзяржынскага. На чыгуннай пліце выліты імены 84 герояў.разгарнуць » / « згарнуць

З усходняга боку могілак знаходзіцца царква ў імя Прападобнага Сергія Раданежскага. Яна пабудавана ў пачатку 20 ст. у неараманскім стылі. Яе папярэдніца – драўляная царква Аляксандра Неўскага знаходзілася на 500 метраў на поўдзень ад возера і загінула падчас пажару 1884 г.

З заходняга боку могілак вёскі Мілавіды знаходзіцца абеліск грамадзянам яўрэйскай нацыянальнасці, закатаваным нямецка–фашысцкімі захопнікамі 7 жніўня 1941 года. Помнік быў адкрыты ў 1957 годзе. На памятнай дошцы высечаны імёны 25 чалавек. 

На паўднёва – усходнім ускрайку вёскі каля будынку сярэдняй школы, у знак ушанавання памяці 60 землякоў, загінуўшых у гады Вялікай Айчыннай вайны, у 1975 г. быў устаноўлены абеліск. На мармуравай шыльдзе высечаны імёны аднавяскоўцаў.

У 1976 г. пры Мілавідскай сярэдняй школе, дзякуючы актыўнай працы дзяцей і настаўнікаў, быў адкрыты гісторыка-краязнаўчы музей. У 1984 г. музей быў перааформлены на сродкі калгаса імя Дзяржынскага. Музей складаецца з наступных раздзелаў: старажытны перыяд, наш край у часы феадалізму, на шляху да незалежнасці, Вялікая Айчынная вайна ў нашай мясцовасці і гісторыя школы. 

Са старажытнага перыяду ў музеі захаваліся рэшткі каменнага малатка, каменная сякера, рэшткі старажытнага посуду.

Міжваенны перыяд на Беларусі вызначаўся наступнымі гістарычнымі падзеямі: кастрычніцкая рэвалюцыя, грамадзянская вайна і польская акупацыя Заходняй Беларусі з 1921 г. па 1939 г. З гэтага перыяду ў музеі захаваліся наступныя прадметы: газавая лямпа, калыска, старыя прасы, скрынкі для кулямётных лент і шчыткі ад кулямёта “Максім”.

Значнае месца ў музеі адводзіцца экспанатам, якія захаваліся з часоў Вялікай Айчыннай вайны. Гэта медалі ветэранаў, газеты часоў вайны, скрынкі для снарадаў, рэшткі вінтовак, нямецкія і савецкія каскі, салдацкія флягі.

Наступны раздзел прысвечаны гісторыі развіцця нашай школы. Тут змешчаны фотаздымкі ветэранаў педагагічнай працы і вядомых аднавяскоўцаў. У цэнтры музея знаходзяцца падарункі музею: кнігі, фотаздымкі, летапіс школы, бюсты Леніна, Дзяржынскага, Чапаева, спартыўныя кубкі, макет падводнай лодкі і іншае.

У 1993 г. у гонар 130-й гадавіны бітвы пад Мілавідамі, у будынку Мілавідскай школы была адкрыта другая зала краязнаўчага музея, якая стала насіць імя Кастуся Каліноўскага. Музей быў створаны намаганнямі грамадскасці і прысвечаны светлай памяці змагароў за народную долю. Для наведвальнікаў у музеі прадстаўлены фатаграфіі, дакументы, кнігі, малюнкі і гравюры сярэдзіны XIX стагоддзя. У якасці экспанатаў прысутнічаюць асобныя элементы ўзбраення паўстанцаў.

Памятная капліца на месцы Мілавідскай бітвы знаходзіцца на адлегласці 1,5 км. ад вёсак Падасоўцы і Каўпакі па Брэсцкай шашы. Пад час паўстання 1863-1864 гг. у Польшчы, Літве і Беларусі, каля вёскі Мілавіды, непадалёку ад стратэгічна важнай дарогі Брэст–Бабруйск, была закладзена ваенная база паўстанцаў. Раніцай 22 мая 1863 г. тут адбылася бітва паміж паўстанцамі К.Каліноўскага і царскімі войскамі. Бой працягваўся некалькі гадзін. Слаба ўзброеныя паўстанцы адбілі ўсе атакі і царскія войскі вымушаны былі адступіць. На наступны дзень яны атрымалі дапамогу і зноў пайшлі ў атаку, але паўстанцаў у лагеры ўжо не было. Ноччу, тайна, па вядомых толькі некаторым мясцовым жыхарам сцежках паўстанцы пакінулі лагер. Па рапарту царскага маёра Булгарына паўстанцы страцілі 50 чалавек, а царскія войскі – 9 салдат.

Роўна праз 70 гадоў пасля бітвы пад Мілавідамі, на месцы пахавання паўстанцаў быў адкрыты велічны помнік. На адкрыццё прыбыў маршал Польшчы Рыдз – Сміглы і генерал Бербецкі. Усё мясцовае насельніцтва, школьнікі, госці з Вільна і Навагрудка прысутнічалі на ўрачыстым адкрыцці. Калі спала покрыва, усе прысутныя ўбачылі высокі і строгі помнік – каменную мемарыяльную капліцу ў стылі неакласіцызму. На квадратным цокалі ўстаноўлены чатыры калоны белага колеру, завершаныя купалам з каталіцкім крыжом. На філёнку цокаля зроблены надпіс: 2.VI.1863 (2 чэрвеня 1863) 2.VI. 1933 (2 чэревня 1933) Пакой іх душам. 

Непадалёку ад месца бітвы з паўстанцамі былі пахаваны дзевяць расійскіх салдат, якія загінулі ў бітве 22 мая 1863 г. Прыкладна ў 1864-1865 гадах царскі ўрад на гэтым месцы паставіў помнік – чугунны абеліск, завершаны праваслаўным крыжом. На цокалі помніка была змешчана табліца з прозвішчамі дзевяці загінуўшых салдат. Да нашых дзён яна не захавалася. Акрамя крыжа, вакол помніка засталіся 4 гільзы, устаноўленыя ў той час.

4 чэрвеня 1988 г. у 125 гадавіну Мілавідскай бітвы, непадалёку ад мемарыяльнай капліцы, на сродкі калгаса імя Дзяржынскага , быў устаўлены памятны знак з надпісам “За вольнасць нашу і вашу. Бітва пад Мілавідамі, 22 мая/3 чэрвеня/ 1863 г. Кіраўнік паўстання беларускі рэвалюцыянер – дэмакрат Кастусь Каліноўскі”.